نگاهی به سینمای پشتو در  پاکستان

سینمای پاکستان، با نام "لالی‌وود" (Lollywood)، بخشی از فرهنگ و هنر این کشور است و تاریخ پرفراز و نشیبی دارد. این صنعت از اوایل قرن بیستم تاکنون تغییرات زیادی را تجربه کرده و در طول این دوره، شاهد ظهور و سقوط دوره‌های مختلفی بوده است. سینمای پاکستان در دوران قبل از استقلال، بخشی از سینمای هند بریتانیا محسوب می‌شد. اولین فیلم‌های ساخته شده در منطقه‌ای که بعدها پاکستان شد، فیلم های مشهور آن زمان بودند، یکی از اولین فیلم‌هایی که در این دوره ساخته شد، "هیر رانجا" (Heer Ranjha) در سال ۱۹۳۲ بود که بر اساس داستان عاشقانه مشهور پنجاب ساخته شد.

با استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷، صنعت سینمای پاکستان نیز به وجود آمد. فیلم "یادشما" (Teri Yaad) که در سال ۱۹۴۸ اکران شد، اولین فیلم تولید شده در پاکستان مستقل بود. شهر لاهور به عنوان مرکز اصلی تولید فیلم در پاکستان شناخته شد و تا مدت‌ها به عنوان "لالی‌وود" معروف بود. این نام ترکیبی از "لاهور" و "هالیوود" است. فیلم‌های این دوره بیشتر بر روی موضوعات اجتماعی و فرهنگی تمرکز داشتند و به نوعی بازتاب‌دهنده چالش‌های دوران پس از استقلال بودند.

دهه ۱۹۶۰ به عنوان دوره طلایی سینمای پاکستان شناخته می‌شود. در این دوره، صنعت سینمای پاکستان به سرعت رشد کرد و فیلم‌های با کیفیت زیادی تولید شدند. دهه ۱۹۸۰ با زوال صنعت سینمای پاکستان همراه بود. ظهور تلویزیون و ویدئو به شدت بر سینما تأثیر گذاشت و باعث کاهش تعداد مخاطبان سینما شد. سیاست‌های دولت ضیاءالحق و افزایش سانسور و فشارهای مذهبی باعث شد تا تولیدات سینمایی با مشکلات بیشتری مواجه شوند و بسیاری از فیلم‌ها یا سانسور شدند یا اجازه پخش نیافتند.

در دهه سال ۲۰۰۰، سینمای پاکستان به تدریج شروع به بازیابی خود کرد. کارگردانان جوان و نوآور با استفاده از تکنیک‌های مدرن و داستان‌های تازه، تلاش کردند تا سینمای پاکستان را احیا کنند. فیلم‌هایی مانند "برای خدا(Kuda ky liye) در سال ۲۰۰۷ به کارگردانی شعیب منصور، موفقیت‌های زیادی در داخل و خارج از کشور به دست آوردند و نشان‌دهنده بازگشت سینمای پاکستان به روزهای بهتر بودند.

در دهه ۲۰۱۰، سینمای مستقل پاکستان رشد قابل توجهی داشت. کارگردانان و تهیه‌کنندگان جدید، با استفاده از منابع مالی محدود و تکنولوژی‌های دیجیتال، فیلم‌های با کیفیتی تولید کردند که توجه جهانی را به خود جلب کردند.

آغاز سینمای پشتو

سینمای ایالت خیبرپختونخوا که عمدتاً به عنوان "سینمای پشتو" شناخته می‌شود، بخش مهمی از فرهنگ و هنر این ایالت و کشور پاکستان است.

اولین فیلم پشتو که در منطقه‌ای که اکنون به نام خیبرپختونخوا شناخته می‌شود، به نام"یوسف خان و شیربانو" ساخته شد. این فیلم در سال ۱۹۴۰ در پشاور ساخته شد و بر اساس یک داستان عاشقانه محلی بود. این فیلم آغازگر دوران سینمای پشتو بود.

پس از فیلم "یوسف خان و شیربانو"، چندین فیلم دیگر به زبان پشتو تولید شد که عمدتاً بر اساس داستان‌های محلی و فولکلور پشتون‌ها بودند. این فیلم‌ها به تدریج محبوبیت یافتند و راه را برای توسعه بیشتر سینمای پشتو هموار کردند.

رشد سینمای پشتو

در دهه ۱۹۶۰، با رشد صنعت سینمای پاکستان، سینمای پشتو نیز شروع به توسعه کرد. تعداد بیشتری فیلم به زبان پشتو تولید شد و این سینما توانست مخاطبان بیشتری را جذب کند و دهه ۱۹۷۰ به عنوان دوره طلایی سینمای پشتو شناخته می‌شود. در این دوره، تعداد زیادی فیلم به زبان پشتو تولید شد و سینماهای خیبرپختونخوا پر از تماشاگران مشتاق بود.

یکی از برجسته‌ترین ستارگان این دوره بدر منیر بود که به عنوان "شاهنشاه سینمای پشتو" شناخته می‌شود. بدر منیر در دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ در ده‌ها فیلم پشتو بازی کرد و به یکی از محبوب‌ترین چهره‌های سینمای پشتو تبدیل شد. بازیگران مطرح و محبوبی مانند راج کاپور و امجد خان(جبار سینگ در فیلم شعله) نیز اصالتا پیشاوری هستند.

بازیگران پشتون سینمای پاکستان و هند

برخی از بازیگران سینمای پاکستان و هند که اصالتاً پشتون بودند و در این صنعت نقش برجسته‌ای ایفا کرده‌اند، عبارتند از:

۱. دلیپ کومار (یوسف خان)

دلیپ کومار، با نام اصلی یوسف خان، یکی از برجسته‌ترین و محبوب‌ترین بازیگران تاریخ سینمای هند بود. او در یک خانواده پشتون در پیشاور، پاکستان متولد شد و به یکی از بزرگترین ستارگان بالیوود تبدیل شد. دلیپ کومار به عنوان "شاهنشاه تراژدی" شناخته می‌شود و برای بازی در فیلم‌های دراماتیک و احساسی مشهور است.

فیلم‌های معروف: برخی از فیلم‌های معروف او شامل "مغول اعظم"، "دیوداس"، "مادر هند" و "گنگا جمنا" هستند.

۲. شاهرخ خان

شاهرخ خان، که به عنوان "شاه بالیوود" شناخته می‌شود، از یک خانواده پشتون در دهلی نو هند متولد شده است. پدر او، میر تاج محمد خان، اصالتاً از پیشاور پاکستان بود. شاهرخ خان یکی از بزرگترین و موفق‌ترین بازیگران سینمای هند است و در بیش از ۸۰ فیلم بالیوودی بازی کرده است.

فیلم‌های معروف: از فیلم‌های مشهور او می‌توان به "دیوانه"، "کهبی خوشی کبهی غم"، "هند" و "My Name is Khan" اشاره کرد.

۳. بدر منیر

بدر منیر از بزرگترین ستارگان سینمای پشتو و پاکستان است. او در بیش از ۷۰۰ فیلم به زبان‌های پشتو، اردو و پنجابی بازی کرده و به عنوان "شاهنشاه سینمای پشتو" شناخته می‌شود. بدر منیر به دلیل اجرای نقش‌های قهرمانانه و اجتماعی مورد تحسین قرار گرفته است.

فیلم‌های معروف: از فیلم‌های مشهور او می‌توان به "اوربل"، "آدم خان و در خانَی"، "یوسف خان شیر بانو" و "زمزمه" اشاره کرد.

۴. دلجیت دوسانجه

دلجیت دوسانجه یک بازیگر، خواننده و تهیه‌کننده فیلم هندی-پنجابی است که به دلیل اجراهای قوی در سینمای بالیوود و پنجابی شناخته می‌شود. اگرچه او بیشتر به زبان پنجابی صحبت می‌کند، اما اصالتاً پشتون بوده و به زبان پشتو نیز آشناست و در فیلم‌های مرتبط با فرهنگ پشتون‌ها نیز ایفای نقش کرده است.

فیلم‌های معروف: "دادا" و "سردار جی" بوده و به دلیل نقش‌های کُمیک و دراماتیک خود بسیار محبوب است.

۵. مدهوبالا (ممتاز جهان دهلوی)

مدهوبالا، با نام اصلی ممتاز جهان دهلوی، یکی از برجسته‌ ترین و زیباترین بازیگران زن در تاریخ سینمای هند بود. او در یک خانواده پشتون از کابل، افغانستان متولد شد و در بمبئی بزرگ شد. مدهوبالا به خاطر زیبایی خیره‌ کننده و بازی‌ های احساسی در سینمای هند به شهرت رسید.

فیلم ‌های معروف: از فیلم ‌های معروف او می‌ توان به "مغل اعظم"، "محل" و "امر" اشاره کرد.

۶. فیروز خان

فیروز خان، بازیگر، تهیه ‌کننده و کارگردان مشهور سینمای هند بود. او از یک خانواده پشتون در افغانستان متولد شد و در هند به یکی از چهره ‌های برجسته سینما تبدیل شد. فیروز خان به خاطر نقش ‌های اکشن و شخصیت ‌های قهرمانانه‌ در فیلم‌ های بالیوود شناخته می‌شود.

فیلم ‌های معروف: برخی از فیلم‌ های معروف او شامل "قربانی"، "جانباز"، "یرانه" و "دهرماتما" هستند.

۷. سانجی خان

سانجی خان، برادر کوچکتر فیروز خان، یکی دیگر از بازیگران و کارگردانان مشهور سینمای هند است. او نیز از یک خانواده پشتون است و در چندین فیلم موفق بالیوود به ایفای نقش پرداخته است. سانجی خان همچنین کارگردانی چندین سریال تلویزیونی تاریخی محبوب را بر عهده داشته است.

فیلم‌های معروف: از فیلم‌های معروف او می‌توان به "دستک"، "آبرو" و "شرت" اشاره کرد.

۸. قادر خان

قادر خان بازیگر، کمدین، نویسنده و کارگردان مشهور سینمای هند بود. او در کابل، افغانستان متولد شد و اصالتاً پشتون بود. قادر خان در بیش از ۳۰۰ فیلم هندی بازی کرده و به خاطر نقش‌های کمدی و منفی خود در بالیوود شهرت داشت.

فیلم‌های معروف: برخی از فیلم‌های معروف او شامل"بازار" و "جدائی" هستند.

۹. سلمان خان

سلمان خان، یکی از بزرگترین و محبوب ‌ترین بازیگران بالیوود، از خانواده‌ای با ریشه ‌های پشتون است. پدرش، سلیم خان، از خاندان پشتون "افغانی" است. سلمان خان به عنوان "بهاجان" شناخته می‌شود و به دلیل بازی در فیلم‌های اکشن و کمدی معروف است.

فیلم‌های معروف: از فیلم‌های مشهور او می‌توان به "بجرنگی بهائی جان"، "دبنگ"، "سلطان"، و "کِک" اشاره کرد.

۱۰. کاترینا کیف

کاترینا کیف، بازیگر مشهور بالیوود، از مادری انگلیسی و پدری پشتون‌ تبار متولد شد. پدر او، محمد کیف، از پشتون ‌های افغانستان است. کاترینا کیف یکی از پر در آمد ترین و محبوب ‌ترین بازیگران زن سینمای هند است.

فیلم‌های معروف: برخی از فیلم‌ معروف وی "سلام لندن" است.

۱۱. اسماعیل شاهد

زندگی و کارنامه: اسماعیل شاهد یکی دیگر از بازیگران معروف پشتو زبان است که در سینما و تلویزیون پاکستان شهرت دارد. او به عنوان کمدین و بازیگر در فیلم‌های پشتو و اردو شناخته می‌شود و توانسته است با بازی در نقش‌های مختلف، محبوبیت زیادی کسب کند.

فیلم‌های معروف: برخی از فیلم ‌های معروف او شامل "رانا جی"، "سنگین"، و "اوربل" می ‌باشند.

۱۲. فیصل قریشی

فیصل قریشی بازیگر معروف سینما و تلویزیون پاکستان است که به زبان پشتو نیز مسلط است. او یکی از بازیگران موفق و شناخته‌شده در سینمای اردو و پشتو است و به دلیل توانایی‌های بازیگری برجسته‌اش مورد تقدیر قرار گرفته است.

فیلم‌های معروف: برخی از فیلم‌ها و سریال‌های معروف او شامل "بازار" و "آنچنان عشق" می‌باشند.

۱۳. غزال جواد

غزال جواد یکی از بازیگران زن پشتو زبان سینمای پاکستان است که به خاطر بازی‌های جذاب و هنرنمایی‌هایش در فیلم‌های پشتو شناخته می‌شود. او در دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ به شهرت رسید و یکی از چهره‌های محبوب سینمای پشتو شد.

فیلم‌های معروف: برخی از فیلم‌های معروف او شامل "سنگ مرمر" و "خیرخواه" هستند.

۱۴. محمد ناصر خان

محمد ناصر خان یک بازیگر پشتو زبان است که به دلیل نقش‌های قهرمانانه و تاریخی در سینمای پشتو و پاکستان شهرت دارد. او با بازی در فیلم‌های متعدد توانسته است جایگاه خود را در سینمای پشتو تثبیت کند.

فیلم‌های معروف: از فیلم‌های معروف او می‌توان به "آدم خان و درخانَی" و "پختون ژوب" اشاره کرد.

۱۵. نغمه

نغمه یکی از خوانندگان و بازیگران مشهور سینمای پشتو است که علاوه بر صدای زیبا، در چندین فیلم سینمایی نیز به ایفای نقش پرداخته است. او با بازی در نقش‌های عاشقانه و احساسی در فیلم‌های پشتو شناخته می‌شود.

فیلم‌های معروف: "یوسف خان شیر بانو"، "نغمه دکانه".

۱۶. محمد عامر حسین خان

محمد عامر حسین خان معروف به عامر خان یک بازیگر بالیوود است که ریشه‌ی خانواده وی به قبیله نورزی پشتون ها به شهر هرات در کشور افغانستان برمی‌گردد. عامر حسین خان از نوادگان ابوالکلام آزاد، شاعر، سخنور، مفسر قرآن و فعال سیاسی و ذاکر حسین، رئیس‌جمهور سابق هند است.

فیلم‌های معروف: "سه احمق"، "دانگل"، "فوق ستاره مخفی"

چالش‌ها، مشکلات و زوال سینمای پشتو

با ظهور تلویزیون در دهه ۱۹۸۰، سینمای پشتو مانند سایر سینماهای منطقه‌ای پاکستان با چالش‌های جدی مواجه شد. بسیاری از مخاطبان به تلویزیون جذب شدند و این موضوع بر تعداد تماشاگران سینماها تأثیر منفی گذاشت. سیاست‌های دولتی در دهه ۱۹۸۰، به ویژه در دوران حکومت ضیاءالحق، باعث شد تا تولیدات سینمایی با مشکلات بیشتری مواجه شوند. سانسور شدید و فشارهای مذهبی باعث شد که بسیاری از فیلم‌ها سانسور شوند یا اجازه پخش نیابند.

در دهه ۱۹۹۰، سینمای پشتو با کاهش شدید تولیدات مواجه شد. بسیاری از فیلم‌سازان و بازیگران به دلیل مشکلات اقتصادی و اجتماعی از این صنعت کناره‌گیری کردند. فیلم‌های تولید شده در این دهه از کیفیت پایین‌تری برخوردار بودند و بیشتر بر موضوعات تجاری و تکراری متمرکز بودند.

تبدیل شدن سینماها به مراکز تجاری

تبدیل شدن سینماها به مراکز تجاری یکی از دلایل اصلی زوال سینمای پشتو و بسیاری از دیگر صنایع سینمایی منطقه‌ای است. این روند باعث شده است که فضاهایی که قبلاً به عنوان محل نمایش فیلم و ترویج فرهنگ سینما شناخته می‌شدند، به مراکز تجاری و خرید تبدیل شوند، که این امر چندین تاثیر منفی بر صنعت سینما گذاشته است.

با ظهور تلویزیون، ماهواره، و سپس پلتفرم‌های پخش آنلاین مانند یوتیوب و نتفلیکس، تمایل مردم به تماشای فیلم در سینماها کاهش یافته است. این روند به‌ویژه در مناطقی مانند خیبرپختونخوا و دیگر مناطق پشتون‌نشین تأثیر قابل‌توجهی داشته است. بسیاری از سینماها که دیگر سودآور نبودند، تعطیل شدند و مالکان به جای حفظ سینماها، تصمیم به تغییر کاربری آن‌ها به مراکز تجاری گرفتند.

به این ترتیب سینماهایی که قبلا در شهرهای بزرگ ایالت خیبرپختونخوا بودند دیگر خبری نیست. در نوشهره ۵ سینما وجود داشت که الان هم تبدیل به مرکز بازرگانی شده است. از میان این سینماها، دو سینمای «گلستان» و «تاج» که در چهارراه مرکزی بودند، اکنون برای بانک‌ها و سایر مقاصد تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. به این ترتیب، از میان آنها، سه سینما متعلق به اداره ارتش پاکستان بودند و در آن فیلم های پشتو نمایش داده می شدند، اکنون تعطیل شده اند. همچنین ۵ سینما در شهر مردان، بانو، کوهات و جهانگیری سینمای قدیمی وجود داشتند که در دوران زوال فیلم های پشتو ویران شده اند.

۹ سینما در پیشاور وجود داشت که شامل پی ایف، آینه، سابرینا، ارشد، شیرین محل، پیکچر هاوس، ناز و شمع می‌شود. سینمای کوچک دیگری در کنار این سینماها وجود داشت که پس از زوال سینمای پشتو، فیلم های انگلیسی در آن پخش می شدند، اکنون از این ۸ سینما تعداد کمی وجود داشته و بیشتر آنها تبدیل به مراکز تجاری شده اند. ۲ سینمای در شهر سوات نیز وجود داشتند، که یکی از آن باقی مانده است که در میان مردم به «سینمای سوات» معروف است. مالکیت آن امان الله خان یکی از چهره های برجسته سوات هست. او قبلاً در پیشاور سینما داشت که اکنون تعطیل شده است. به این ترتیب بسیاری از سینماهایی که در گذشته فیلم های پشتو پخش می کردند تعطیل شدند.

در راولپندی، «سینما خورشید» فیلم های پشتو را پخش می کند. فیلم های پشتو نیز در کراچی نمایش داده می شود. کویته و کابل که بازارهای اصلی فیلم‌های پشتو بودند، کاملاً تعطیل شده‌اند.

احیای سینمای پشتو:

از اوایل دهه ۲۰۰۰، تلاش‌هایی برای احیای سینمای پشتو آغاز شد. با وجود چالش‌های فراوان، فیلم‌سازان و هنرمندان محلی تلاش کردند تا سینمای پشتو را به روزهای بهتر بازگردانند.

فیلم‌های جدید: در این دوره، فیلم‌هایی به زبان پشتو تولید شد که تلاش داشتند تا با استفاده از تکنیک‌های جدید و داستان‌های معاصر، مخاطبان بیشتری را جذب کنند. اما مشکل اساسی در این فیلم های جدید دوری از میراث و فرهنگ قوم پشتون بود.

تمسخر میراث و فرهنگ پشتون

خیر و شر بخشی از جامعه است. بدین ترتیب افرادی با گذشت زمان در فیلم های پشتو ظاهر شدند که هدفشان به جای ترویج تمدن و فرهنگ پشتون، کسب درآمد بود. آنها از طمع پول چنان کور شدند که فرهنگ و میراث پشتون ها را پشت سر گذاشته و در دنیای فیلم فرهنگ و میراث پشتون ها را تمسخر کردند. در تلاش برای جذب مخاطب و فروش بیشتر، برخی فیلم‌سازان به محتوای سطحی و جنجالی از جمله فحاشی و نمایش‌های برهنه روی آورده‌اند. این فیلم‌ها اغلب بدون در نظر گرفتن ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی جامعه ساخته می‌شوند و هدف آن‌ها صرفاً جلب توجه و کسب درآمد است.

این کاسب ها، فرهنگ پشتون را چنان بد جلوه دادند که بازیگران مشهور بازنشسته فیلم پشتو و دیگر پشتون‌ها در لاهور به خیابان‌ها آمدند و خواستار عدم اکران فیلم‌های مذکور شدند. گزارش ها و اخباری علیه بسته شدن فیلم های فوق در روزنامه ها و مجلات منتشر شد، اما در فیلم های پشتو این پوچی و سردرگمی به جای کاهش رو به افزایش گذاشت. سازندگان این گونه فیلم‌ها آنقدر تأثیرگذار بودند که در حین ارائه فیلم‌های خود به هیئت سانسور، صحنه‌های ناپسند را حذف کرده و گواهی نامه و اجازه پخش را می‌گیرند. سپس در زمان اکران فیلم های مذکور در سینما تمام صحنه های ناپسند اضافه می شود.

پشتون‌ها به عنوان یکی از جوامع با سابقه تاریخی و فرهنگی غنی، دارای ارزش‌های اخلاقی و سنت‌های محکم هستند. در فرهنگ پشتون، حفظ حرمت، احترام به زنان و رعایت ارزش‌های اخلاقی اهمیت بالایی دارد. بنابراین، نمایش محتوای ناپسند در سینما، خلاف این ارزش‌هاست و بیشتر افراد جامعه پشتون به این مسئله به شدت اعتراض دارند.

یکی از دلایل اصلی گسترش فحاشی و برهنگی در سینمای پشتو، نبود نظارت دقیق و قوانین سختگیرانه در صنعت فیلم‌سازی است. در حالی که برخی کشورها دارای نهادهای نظارتی قوی برای جلوگیری از نمایش محتوای نامناسب هستند، سینمای پشتو فاقد چنین نظارت‌های مؤثری است. این ضعف قانونی به برخی فیلم‌سازان اجازه می‌دهد بدون هیچ‌گونه محدودیتی به تولید فیلم‌های با محتوای نامناسب بپردازند.

نمایش مداوم محتوای نامناسب در سینمای پشتو نه تنها تهدیدی برای فرهنگ و ارزش‌های پشتون‌هاست، بلکه می‌تواند به تضعیف اعتماد مخاطبان به این صنعت منجر شود. برای جلوگیری از این روند، نیاز به تقویت نظارت‌های فرهنگی و قانونی، ترویج محتوای سالم و فرهنگی، و افزایش آگاهی در میان فیلم‌سازان و مخاطبان وجود دارد. اگر این اقدامات به‌درستی انجام شوند، سینمای پشتو می‌تواند به جایگاهی با ارزش‌تر و محترمانه‌تر در میان مخاطبان دست یابد.

زمینه ها و فرصت های حضور ایران در سینمای پشتو

حضور ایران در سینمای پشتو می‌تواند با توجه به اشتراکات مذهبی، فرهنگی، تاریخی، و جغرافیایی بین دو کشور و جوامع پشتون و فارسی‌زبان، فرصتی مهم برای همکاری فرهنگی و هنری ایجاد کند. این تعامل می‌تواند به تقویت روابط فرهنگی و ایجاد زمینه ها و فرصت‌های مشترک برای تولیدات سینمایی، تبادل تجربه‌های هنری و گسترش مخاطبان فیلم‌های دو کشور منجر شود.

یکی از فرصت‌های مهم برای حضور ایران در سینمای پشتو، تولید مشترک فیلم‌ها است. با توجه به اینکه سینمای پشتو اکنون در دستی از کاسبان بوده و اصل هدف آنان کسب بیشتر است و برای این هدف سینمای پشتو را با بی بندوباری همراه کرده اند که با نفرت و انتقاد شدید از سوی جامعه پشتون های با فرهنگ روبرو شده است. ایران می تواند زیرساخت‌های قوی در تولید فیلم و صنعت سینما خود را در خدمت سینمای پشتو قرار دهد.

فیلم‌های تولید مشترک با موضوعات اسلامی و قرآنی، افراط گرایی، تروریسم، معرفی فرهنگ مشترک در قالب شخصیت های تاریخی و فرهنگی مشترک، زندگی نامه مفاخر، شعرا و شخصیت های هر دو کشور، موضوعات انسانی، اجتماعی، و تاریخی که برای هر دو ملت جذاب است، به نمایش بگذارند.

ایران دارای مدارس و دانشگاه‌های معتبر سینمایی است که می‌توانند نقش مهمی در آموزش فیلم‌سازان، بازیگران و تکنسین‌های سینما از جوامع پشتون‌نشین ایفا کنند. ایجاد برنامه‌های تبادل دانشجو و برگزاری کارگاه‌های آموزشی در حوزه‌های فیلم‌نامه‌نویسی، کارگردانی، تدوین و بازیگری می‌تواند به رشد استعدادهای سینمایی پشتو کمک کند و آن‌ها را به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر کند.

یکی دیگر از زمینه‌های مهم همکاری می‌تواند سینمای مستند باشد. ایران تجربه قابل‌توجهی در تولید مستندهای فرهنگی و اجتماعی دارد و می‌تواند با همکاری فیلم‌سازان پشتو، به معرفی فرهنگ، زبان و آداب و رسوم مشترک با قوم پشتون‌ بپردازد.

شبکه‌های تلویزیونی زبان پشتو و پلتفرم‌های استریمینگ محلی می‌توانند برای پخش فیلم‌های ایرانی با زیر نویس و یا دوبله مورد استفاده قرار گیرند مانند کشورهای ترکیه و چین که این کار را در شبکه های تلویزیونی زبان های مختلف به ویژه اردو و پشتو انجام می دهند.

منابع:

محمد اسلم، پشتو فلمونه، چ اول، ناشر اعراف محله جنگی شهر پیشاور، ۲۰۲۰ میلادی

https://www.dw.com/ur/

https://ur.wikipedia.org/wiki/

https://lafzuna.com/blog/s-۳۵۶۶۶/

https://pakmag.net/film/cinemas.php

https://pakmag.net/film/history/cinemas.php

https://www.independenturdu.com/node/۹۴۳۷۱